Interview Floortje Scheepers: "Holistisch kijken naar cliënten past bij CCE"

Bij CCE vinden we het belangrijk om de inhoud van het onderzoeksprogramma samen met het veld vorm te geven. Daarom hebben we een wetenschappelijke klankbordgroep die meedenkt over de inhoud en hoe we dat doen. In deze interview serie maken we kennis met de leden van die klankbordgroep. Dit keer: Floortje Scheepers 

Prof. dr. Floortje Scheepers is hoogleraar Innovatie in de ggz bij UMC Utrecht en lid van de wetenschappelijke klankbordgroep van CCE. Zij wil dat de ggz een netwerkorganisatie wordt waarin kennis en kunde gedeeld worden en behandeldoelen een gezamenlijke verantwoordelijkheid zijn. Deze visie past bij de werkwijze van CCE, vindt ze. Daarom zit ze graag in de klankbordgroep. 

Wil de ggz zo’n netwerkorganisatie met een gezamenlijke verantwoordelijkheid worden, dan moet de branche wel in beweging komen, zo stelt de hoogleraar. Ze heeft uiteraard ideeën over hoe dat zou moeten. De onderzoekslijnen waaraan zij werkt zijn gericht op het versnellen van samen leren en op verbeteren in netwerken. Een van die lijnen – die ook passen bij de werkwijze van CCE – is de verhalenbank. Floortje: "Hierin slaan we ervaringen van professionals, naasten, cliënten en ex-cliënten op. Wij zien hen als informatiebron en analyseren de verhalen om er vervolgens van te leren. Ook CCE kan op deze manier kennis vergaren, mits dat AVG-technisch goed gebeurt. Uit de verslagen van CCE kun je namelijk ook  patronen destilleren waardoor je beter begrijpt waarop situaties vastlopen." De verhalen in de verhalenbank staan in een veilige omgeving. Het opslaan en het werken met complexe data vereist wel een bepaalde infrastructuur; niet elke ggz-instelling heeft dat al op orde.  Floortje: "Wij willen daar heel graag een versnelling in aanbrengen. Daarom zijn we met de Nederlandse ggz en het ministerie van VWS in gesprek om te kijken hoe we met elkaar kunnen leren en verbeteren waardoor organisaties ook sneller data-ready zijn." De verhalenbank raakt ook aan een andere lijn waarmee Floortje zich bezighoudt: applied datascience: met data uit dossiers kijken of beter te begrijpen is hoe de praktijk werkt. "Zo kunnen we zien of er bij bepaalde cliëntenprofielen rode draden zijn te ontdekken. Ook CCE kan met zulke technieken hun data analyseren. Daar denk ik graag over mee." 

Netwerkzorg en netwerkintake

Een andere lijn die volgens Floortje nodig is voor beweging in de branche, is netwerkzorg en de netwerkintake: Floortje pleit voor een holistische kijk op de cliënt. "Waarom is iemand psychisch ontregeld, wat heeft eraan bijgedragen dat iemand uit balans raakte? Dat kun je als professional samen met de cliënt analyseren om zo tot een integrale behandeling en begeleiding te komen die iemand helpt bij herstel. Het sociaal domein, de informele zorg en de eerstelijns zorg zijn hierbij heel belangrijk. Deze aanpak past bij CCE. CCE komt weliswaar pas kijken in een vastgelopen situatie, maar kan bij consultaties wel wijzen op contextuele factoren en methodieken of tools die te gebruiken zijn in een vroeger stadium bij de intake. Die aanpak kan wellicht voorkomen dat een situatie vastloopt. De bedoeling van een netwerkintake is immers dat je niet alleen naar het stukje kijkt waar je als professional verantwoordelijk voor bent. De integrale analyse is altijd het startpunt." 

Veilige grond

Floortje vertelt dat ze graag met CCE samenwerkt. Als ze op de afdeling Psychiatrie van het UMC Utrecht bij een behandeling vastlopen bijvoorbeeld, vindt ze het helpend om CCE te vragen mee te kijken. "Er zijn best vaak situaties waarin het behandelend team er niet meer uitkomt. Dan is het waardevol dat iemand van buitenaf meekijkt. Een neutrale derde partij kan handvatten geven om uit een bepaalde situatie te komen. Ik vind het daarbij heel goed dat een van de pijlers van CCE 'veilige grond' is, waarvan het doel is dat cliënten niet als een hete aardappel worden doorgeschoven. Als je dat als uitgangspunt hebt, dan zul je minder termen als 'therapieresistent', 'onbehandelbaar' of 'persoonlijkheidsstoornis' gebruiken om een vastgelopen situatie te duiden. Want met die termen kun je gemakkelijker zeggen dat het niet meer jouw verantwoordelijkheid is. Het is traumatiserend en stigmatiserend voor mensen als zij keer op keer afgeschreven worden. Het uitgangspunt veilige grond biedt daarom hoop en perspectief, omdat er breder wordt gekeken. Niet alleen naar de persoon, maar ook naar de setting en onderlinge interactie. Dat kan nieuwe openingen bieden in een vastgelopen traject." Ze voegt eraan toe dat dat 'niet in hokjes denken' heel erg bij haar past. "De praktijk is gebaseerd op classificatiedenken met richtlijnen, protocollen, poliklinieken, financiële systemen, normen, wetten, regels et cetera. Alles is gestructureerd ingericht, terwijl de menselijke psyche heel complex is en daar niet altijd bij past. Ik zeg niet dat we direct van alle labels af moeten, maar we hebben heel lang zonder die classificaties gekund. Het vraagt moed en lef om weer in een andere taal met elkaar te gaan spreken." 

Floortje denkt dat dit lukt als een zorgverlener in de ggz niet meer vanzelfsprekend een-op-een met een behandeling bezig is, maar altijd vanuit een netwerkgedachte handelt. "Als je het netwerk betrekt bij wat je doet en uitgaat van een totaal mensbeeld, dan zijn de wensen en behoeften van iemand leidend. Niet de classificatie. CCE zal dan nog steeds nodig zijn, maar waarschijnlijk minder vaak." 

Tekst: Mariëtte Baks